Wanneer een verzekeraar het vermoeden heeft dat er wordt gefraudeerd, kan zij overgaan op een persoonlijk onderzoek. Een persoonlijk onderzoek is een inbreuk op het recht op privacy (artikel 8 EVRM en artikel 10 van de Grondwet).
De Wet bescherming persoonsgegevens (WBP) eist daarom dat de geobserveerde op de hoogte wordt gebracht van het feit dat er persoonsgegevens over hem worden verzameld. Alleen op grond van artikel 43 sub e WBP kan – ter bescherming van de rechten van de verzekeraar – hierop een uitzondering worden gemaakt.
Een verzekeraar kan daarom alleen een onderzoek uitvoeren wanneer zij zich strikt aan de regels houdt.
Gedragscode Persoonlijk Onderzoek
De verzekeraars zijn gebonden aan de Gedragscode Persoonlijk Onderzoek[1], opgesteld in 2011 door het Verbond van Verzekeraars en de Nederlandse Vereniging van Banken, waarin de regels van de WBP zijn uitgewerkt. Een Persoonlijk Onderzoek kan alleen worden ingesteld, wanneer[2]:
– Het ingestelde feitenonderzoek geen of onvoldoende uitsluitsel geeft voor het nemen van een beslissing bij een verzekeringsaanvraag, lopende verzekeringsovereenkomst, schademelding of andere aanspraak op uitkering of prestatie; Of;
– Gerede twijfel is ontstaan over de juistheid of volledigheid van de resultaten van het feitenonderzoek, zodanig dat bij de verzekeraar een redelijk vermoeden van verzekeringsfraude of andere vormen van oneigenlijk gebruik van verzekeringsproducten of diensten is ontstaan.
Belangenafweging
Er dient een belangenafweging plaats te vinden, tussen de betrokkene en de verzekeraar. Bij deze belangenafweging moeten alle relevante aspecten betrokken worden, zoals het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer van betrokkene, het financiële belang, het belang bij waarheidsvinding, het belang bij snelle en zorgvuldige besluitvorming of de mate van inbreuk op integriteit of veiligheid (artikel 2 GPO).[3]
Daarnaast zal beoordeeld moeten worden of het Persoonlijk onderzoek het enige hem ten dienste staande middel is, dan wel of er andere mogelijkheden van onderzoek zijn die tot minder inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van betrokkende leiden maar wel hetzelfde resultaat kunnen opleveren (artikel 3 GPO).[4]
Methoden van het onderzoek
Bij het persoonlijk onderzoek wordt gebruik gemaakt van verschillende methoden:
a) interview van betrokken;
b) inwinnen van informatie bij derden;
c) observeren van betrokkene (artikel 7 GPO).
Bij het inwinnen van informatie bij derden, dient de verzekeraar de betrokkene daarover vooraf te informeren (artikel 9.1 GPO). Bij het volgen/observeren van de betrokkene, hoeft de verzekeraar betrokkene pas na het onderzoek te informeren over de resultaten (artikel 9.5).
Vordering wegens fraude?
Wanneer er sprake is van opzettelijke misleiding kan de verzekeraar een vordering indienen. Op grond van de onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW), de onverschuldigde betaling (artikel 6:203 BW) of een ongerechtvaardigde verrijking (artikel 6:212 BW) kunnen eventueel betaalde voorschotten worden teruggevorderd door de verzekeraar.
Ook de kosten van het fraudeonderzoek kunnen op grond van artikel 6:96 lid 2 BW worden gevorderd. Zonder de onrechtmatige gedraging van de benadeelde had de verzekeraar deze kosten niet hoeven te maken.[5]
[1] https://www.verzekeraars.nl/overhetverbond/zelfregulering/Documents/Gedragscodes/Gedragscode_Persoonlijk_Onderzoek.
pdf.
[2] Artikel 1.1. Gedragscode Persoonlijk Onderzoek (GPO).
[3] Belangenafweging tussen betrokkene en verzekeraar (proportionaliteit).
[4] Belangenafweging onderzoeksmiddel (subsidiariteit).
[5] HR 18 februari 2005, NJ 2005, 216; Rechtbank Assen 25 juli 2007, LJN BH6215.
